IJsheiligen

Van 11 t/m 14 mei

foto: Rijksmuseum

Pancratius, Servatius en Bonifatius op een humoristische tekening van Henri Verstijnen

Van 11 tot 14 mei hou­den moestuiniers angst­val­lig de (heiligen)kalen­der in de gaten. Na 15 mei zou er immers geen nacht­vorst meer optre­den.

Ze zijn de schrik van elke ongedul­dige tuinier: de ‘ijs­hei­ligen’. Ze markeren de periode van 11 tot 14 mei, in de volksmond (en groten­deels ook volgens de weerkunde) de laatste dagen waarop nacht­vorst moge­lijk is en jonge plantjes dus best nog niet buiten over­nach­ten.

In som­mi­ge lan­den zijn de ijs­hei­ligen met drie, soms zelfs met vijf, bij ons zijn ze door­gaans met vier. Maak kennis met:

Mamertus (11 mei)

Mamertus was in de 5de eeuw bis­schop van Vienne (Frank­rijk). Hij staat te boek als een eigenreide, maar ge­waar­deerde bis­schop. Hij voerde de kruis­da­gen in: drie boete­da­gen in aanloop naar Hemel­vaart. Met gebe­den en pro­ces­sies hoopte men gespaard te blijven van noodweer, hon­gers­nood, ziektes en ander onheil. Mamertus overleed op 11 mei 477. Hij wordt ook aan­roe­pen voor ziektes aan de ingewan­den. Daarom wordt hij vaak voor­ge­steld als bis­schop met een streng opgerolde darmen in de han­den.

Pancratius (12 mei)

Pancratius werd geboren in het westen van het hui­dige Turkije rond het jaar 290. Hij werd al snel wees; zijn oom adop­teerde hem. Samen reis­den ze naar Rome toen Pancratius 13 was. Ze kwamen er onder de indruk van het chris­te­lijk geloof en lieten zich dopen. In Rome kende de christen­ver­vol­ging echter een hoogte­punt. Keizer Diocletianus gaf chris­te­nen de schuld van de econo­mische crisis, omdat zij wei­ger­den te offeren aan de Romeinse goden. Toen Pancratius en zijn oom wer­den opgepakt, wei­ger­den ze hun geloof af te zweren. Boven zijn graf verrees rond het jaar 500 de basiliek San Pancrazio fuori le mura (‘buiten de muren’).

Servatius van Maastricht (13 mei)

Servatius (Servaas) van Maastricht was in de vierde eeuw de eerste bis­schop van Ton­ge­ren, en daar­mee van de Neder­lan­den. Hij maakte een pelgrims­reis naar Rome en stierf rond 384 in Maastricht, zijn nieuwe bis­schop­pe­lijke zetel. Over zijn leven of ac­ti­vi­teiten is zeer weinig bekend. In de zoge­naamde Vitae uit de 8ste en 9de eeuw werd zijn levens­ver­haal daarom aangedikt, zoals het feit dat hij een verre nakomeling was van Johannes de Doper. Zijn leven was het on­der­werp van het Middelne­derlandse gedicht Van Sinte-Servaes (twaalfde eeuw). Onder de Sint-Servaas­basi­liek in Maastricht bevindt zich zijn grafcrypte.

Boni­fa­tius van Tarsus (14 mei)

Boni­fa­tius van Tarsus was een welstellende Romeinse bur­ger die in 307 de mar­tel­dood stierf tij­dens de christen­ver­vol­ging (zie ook bij Pancratius). Boni­fa­tius leidde lange tijd een leven dat draaide om wereldse geneugten, maar kwam tot inkeer door zijn maîtresse, Aglaida. Zij stuurde hem met enkele knechten naar Tarsus (nu in Turkije) met de opdracht relieken van mar­te­la­ren terug te brengen. De knechten keer­den uit­ein­delijk terug met het stoffe­lijk overschot van Boni­fa­tius zelf: hij was de mar­tel­dood gestorven nadat hij, onder de indruk van andere mar­te­la­ren, zich open­lijk tot het chris­ten­dom had bekeerd. Na Boni­fa­tius’ dood ging Aglaida in het klooster en liet ze te zijner ere een kapel bouwen op de Aven­tijnse heuvel aan de Via Latina. Boni­fa­tius van Tarsus verdween na het Tweede Vati­caans Concilie van de offi­cië­le heiligenkalen­der en is dus offi­cieel geen ‘ijs­hei­lige’ meer.

En Sophia?

In som­mi­ge streken wordt ook een vijfde ijs­hei­lige vermeld: Sophia van Rome. Zij zou, net als Pancratius, in 304 zijn gedood omdat ze haar chris­te­lijk geloof niet wou afzweren. In Duits­land spreekt men op 15 mei van ‘Sophien­dag’, de dag van ‘kalte Sophie’.

(bron: Kerknet.be)