Feest van de Kruisverheffing
14 september
woensdag, 18 augustus 2021
Op 14 september vieren we volgens de liturgie het feest van de Kruisverheffing. Op deze feestdag van het kruis van de Heer gaan onze gedachten uit naar Calvarië, waar Christus’ voorzegging werd vervuld: De Mensenzoon moet omhoog worden geheven, zoals Mozes eens de slang omhoog hief in de woestijn, opdat eenieder die gelooft in Hem eeuwig leven zal hebben (Joh. 3,14).
Maar deze verheffing is ook het begin van de verheerlijking: na zich vernederd te hebben tot de kruisdood, is Jezus door de Vader hemelhoog verheven. Op deze dag zien wij gelovig op naar de Gekruisigde die alle mensen tot zich trekt. In dit opzien naar het kruis ligt ook de oorsprong van dit feest: aan de viering van de inwijding van de heilig Grafkerk te Jeruzalem (13 september 335) was de plechtigheid verbonden van het tonen van het heilig Kruis, dat ter verering werd opgeheven, zoals thans nog in onze kerken geschiedt op Goede Vrijdag.
Helenalegende
Het feest gaat terug tot de zogenoemde Helenalegende. Deze legende beschrijft hoe de heilige keizerin Helena, de moeder van keizer Constantijn de Grote, rond het jaar 325 een visioen zou hebben gehad. Daarin werd haar opgedragen naar Jeruzalem te trekken om aldaar het Kruis waaraan Christus was gestorven te gaan vinden.
Dit verhaal is beschreven door de kerkvader Eusebius van Caesarea. Haar reis naar Jeruzalem zou een ware triomftocht zijn geworden, waarbij zij - hier en daar kerken stichtend - ook de relikwieën van de Drie Koningen zou hebben gevonden. Belangrijker was haar vondst van het graf van Christus (waarboven keizer Constantijn vervolgens de Heilig-Grafkerk liet verheffen) en de vondst van delen van het Heilig Kruis.
Het Kruis zou zijn geïdentificeerd door Makarios, de patriarch van Jeruzalem. De Heilig-Kruisvinding (de gedachtenis aan deze gebeurtenis) werd al snel een feest in de Katholieke Kerk en werd gevierd op 3 mei. Sint Helena nam de overblijfselen van het Kruis deels mee naar Constantinopel en Rome. In Rome worden ze bewaard in de basiliek van Santa Croce in Gerusalemme, een kerk die deels werd gebouwd naast en boven de overblijfselen van het paleis van Helena.
14 september
Hoewel het onbekend is wanneer het feest van Kruisverheffing werd ingesteld, is duidelijk dat de datum van 14 september is gekozen omdat 13 september de wijdingsdag is van de Heilig-Grafkerk in Jeruzalem. Daags na de herdenking van deze wijding werd steeds het Heilig Kruis vereerd, niet zozeer als herinnering aan het lijden van Christus, maar als aanbidding van het Kruis als teken van verlossing van de mensheid.
Beeltenissen van het Kruis werden op die dag, letterlijk, omhoog gehouden om ze te tonen aan het volk. Vandaar de naam 'Kruisverheffing'. Een afgeleide van dit ritueel is nog steeds aanwezig in de liturgie van Goede Vrijdag, wanneer de priester het kruis omhoogheft en zingt: Ecce lignum crucis, in quo salus mundi pependit. Venite adoremus! (“Zie het kruishout dat de verlossing van de wereld heeft gebracht! Laat ons aanbidden”).
(bronnen: Romeins Missaal en kro-ncrv.nl)
