Meimaand - Mariamaand

Voor katho­lie­ken is het een van­zelf­spre­kend­heid: mei­maand is Maria­maand. Maar waar komt die devotie in de mei­maand eigen­lijk vandaan? Hoe is dat gebruik ontstaan? En op basis van welke bronnen?

Mid­del­eeuwen

Met enige goede wil kun je een enkele aanzet aan­wij­zen in de mid­del­eeuwen, maar van volks­de­vo­tie is nog geen enkele sprake. Geleer­den wijzen er graag op dat Maria de plaats moest innemen voor aller­hande hei­dense gebruiken. De naam van de maand gaat terug op de Romeinse moe­dergodin Maia. Zij staat voor vrucht­baar­heid, ontluikend leven, liefde.

Rond de eerste van haar maand ken­den de Romeinen de Floralia, feesten en spelen ter ere van de bloemengodin Flora. Er kwamen bloemen­kransen aan te pas, meisjes die voor de ogen van de verlekkerde toe­schou­wers in het stadion een striptease opvoer­den. Op mid­del­eeuwse afbeel­dingen wordt de maand mei geïllustreerd door boeren op het land, bloemen, vogeltjes en rid­ders te paard die met hun geliefde de natuur intrekken. Wellicht komen daar gebruiken als het dansen rond de mei­boom vandaan, en het kiezen van een meiko­ningin?

Ombuigen

Dit soort praktijken zijn heel lang blijven bestaan. Tot verdriet van de ker­ke­lijke over­he­den. In 1579 probeert Carolus Borromeus, in zijn bis­schops­stad Milaan, de aan­dacht van de bevol­king af te lei­den van derge­lijke excessen, en ze om te buigen in gebedsston­den voor het Maria­beeld in de ka­the­draal. Dat sloeg aan. In die jaren heerste juist de pest in Noord-Italië. Zou dat ertoe hebben bij­ge­dragen dat de Maria­de­vo­tie een succes werd? In die­zelfde tijd orga­ni­seer­de in Rome Filippus Neri voor de jeugd elke dag van de maand mei een Maria­ge­bedsuur.

Dat gebruik zal met name door de Ita­li­aanse jezuïeten van de acht­tien­de eeuw wor­den over­ge­no­men en verspreid. Tijdens hun volks­mis­sies in de maand mei hou­den ze elke dag Mariamedi­ta­ties. De in­spi­ra­tie was mede inge­ge­ven door bloei en succes van de zogeheten Maria­con­gre­ga­ties, broe­der­schappen die een bij­zon­dere trouw beloof­den aan de heilige Maagd, en dat bezegel­den met een rid­dereed of gelofte.

Mysteries uit het leven van Jezus

De medi­ta­tiestof ontleen­den zij aan Ignatius’ Gees­te­lij­ke Oefe­ningen en borduur­den daar op voort. Ignatius geeft aan hoe de bid­der kan verwijlen bij mysteries uit het leven van Jezus. Hij doet het voor, als hij stil­staat bij Jezus’ geboorte in de grot:

“Onze-Lieve-Vrouw zien en Jozef [...] en ook het pas­ge­bo­ren kind Jezus. Ik maak me tot knechtje, onbedui­dend en onwaar­dig, en ik kijk ze aan, aanschouw ze en dien ze waar het nodig is, alsof ik erbij was, met alle ach­ting en eerbied waartoe ik in staat ben. Daarna tot mezelf inkeren om er enig voor­deel uit te trekken. [...] Aan het einde houdt men een gesprek [met] de drie god­de­lijke personen, met Jezus of met zijn Moeder, Onze-Lieve-Vrouw.”

Boekje

Deze dage­lijkse mei­maandmedi­ta­ties wer­den door de jezuïeten uitge­ge­ven in devotie­boekjes. Zo verscheen in 1725 het boekje van pater Dionisi ‘Meimaand Maria­maand’. Het bevat adviezen voor het versieren van een Maria-altaar of een Maria­beeld; het beveelt aan dage­lijks de rozen­krans te bid­den of de litanie van Maria, en elke dag te beginnen met een goed voor­ne­men. Het beleefde tal­loze herdrukken.

Derge­lijke boekjes von­den hun weg in heel Europa, maar ook in de missie­ge­bie­den: Zuid-Amerika en Zuidoost-Azië. In 1815 en 1822 bevor­derde paus Pius VII (+ 1823) deze vorm van volks­de­vo­tie door er meer­dere aflaten aan te verbin­den.

Recente ont­wik­ke­ling

Welbeschouwd is de mei­maand als Maria­maand dus een recente ont­wik­ke­ling in de ge­schie­de­nis van het vroom­heidsleven. Mooie illus­tra­tie van het katho­lie­ke geloofs­in­zicht dat niet alleen de Heilige Schrift, maar ook de traditie vind­plaats is van Gods open­ba­ring.

(bron: Dries van den Akker SJ - Ignis Webmagazine)